Thế giới nên thận trọng vì Tập Cận Bình có tầm ảnh hưởng hơn Donald Trump

The Economist

Vũ Quốc Ngữ dịch

Đừng mong Tập Cận Bình cải thiện Trung Quốc hay thế giới.

Nhiều tổng thống Mỹ có thói quen mô tả các đồng nhiệm Trung Quốc của họ với sự kinh hoàng. Richard nixon nói với Mao Trạch Đông rằng các bài viết của ông này đã “thay đổi thế giới”. Đối với Jimmy Carter, Đặng Tiểu Bình là một chuỗi các tính từ tâng bốc như”thông minh, cứng rắn, thẳng thắn, can đảm, lịch sự, tự tin, thân thiện.” Bill Clinton đã miêu tả Giang Trạch Dân, như một “người có tầm nhìn” và “một người có trí tuệ phi thường.”Donald Trump không ngoại lệ. Washington Post trích dẫn lời ông nói rằng dưới sự lãnh đạo của Tập Cận Bình, Trung Quốc “mạnh nhất trong một thế kỷ qua.”

Ông Trump có thể là đúng. Và nếu đó không phải là tự sát chính trị đối với một tổng thống Mỹ, thì ông có thể nói thêm rằng: “Tập Cận Bình là nhà lãnh đạo mạnh nhất thế giới”. Hiện nền kinh tế Trung Quốc vẫn đứng thứ hai sau Hoa Kỳ. Và quân đội, cho dù đang được tăng cơ bắp, vẫn khó lòng sánh được với Mỹ. Nhưng kinh tế và quân sự không phải là tất cả. Người lãnh đạo của thế giới tự do có cách tiếp cận hẹp với người nước ngoài, và dường như không thể ban hành chương trình nghị sự của mình ở nhà. Hoa Kỳ vẫn là nước mạnh nhất thế giới. Nhưng lãnh đạo hiện nay của họ yếu ở trong nước, và kém hiệu quả ở trên thế giới hơn bất kỳ người nào trong số những người tiền nhiệm gần đây của ông. Nhất là vì ông khinh thường các giá trị và liên minh, những điều tạo ra sự ảnh hưởng của nước Mỹ.

Ngược lại, chủ tịch nước của một quốc gia độc tài lớn nhất thế giới đang sải bước ở nước ngoài. Sự kiểm soát Trung Quốc của ông ta chặt chẽ hơn bất kỳ nhà lãnh đạo nào kể từ Mao. Trong khi Trung Quốc dưới thời Mao nghèo đói, Trung Quốc thời Tập Cận Bình là một động cơ nổi bật của sự tăng trưởng toàn cầu. Sức mạnh của Tập sẽ sớm được thể hiện. Ngày 18 tháng 10, Đảng Cộng sản Trung Quốc sẽ bắt đầu đại hội 19 tại Bắc Kinh. Nó sẽ là đại hội đầu tiên mà Tập nắm toàn quyền quyết định. 2.300 đại biểu sẽ hát những lời ngợi khen ông. Nhiều nhà quan sát hoài nghi có thể hỏi liệu Tập có sử dụng quyền lực đặc biệt của mình để làm việc tốt hay không.

Trong rất nhiều chuyến viếng thăm nước ngoài, Tập đã tự giới thiệu mình là một sứ đồ hòa bình và hữu nghị, một tiếng nói lý trí trong một thế giới hỗn độn và bối rối. Những thất bại của ông Trump đã làm cho điều này dễ dàng hơn nhiều. Tại Davos vào tháng Giêng, Tập đã hứa với giới tinh hoa toàn cầu rằng ông sẽ là một nhà vô địch của toàn cầu hoá, thương mại tự do và hiệp định Paris về biến đổi khí hậu. Người nghe vui mừng và bớt căng thẳng. Ít ra, họ nghĩ rằng, một quyền lực lớn đã sẵn sàng đứng lên vì những gì là đúng, ngay cả khi ông Trump (khi đó mới đắc cử tổng thống) sẽ không làm thế.

Những lời của Tập được chú ý một phần bởi vì ông ta có kho dự trữ ngoại tệ lớn nhất thế giới. Sáng kiến Một vành đai- một con đường củaTập có thể được đặt tên một cách khó hiểu, nhưng thông điệp của nó rõ ràng – hàng trăm tỷ đô la của Trung Quốc sẽ được đầu tư ở nước ngoài vào các đường sắt, bến cảng, trạm điện và các cơ sở hạ tầng khác để giúp các vùng rộng lớn trên thế giới trở nên thịnh vượng. Đó là loại lãnh đạo mà Mỹ đã không thể hiện kể từ những ngày sau chiến tranh của Kế hoạch Marshall ở Tây Âu (nhỏ hơn đáng kể).

Tập cũng dự đoán Trung Quốc là một cường quốc quân sự chưa từng có. Năm nay, Trung Quốc mở căn cứ quân sự nước ngoài đầu tiên của nước này, ở Djibouti. Tập đã gửi hải quân Trung Quốc đến nhiều vùng biển xa, bao gồm vùng biển Baltic trong tháng 7, gần ngưỡng cửa của NATO, cùng với đội tàu của Nga. Trung Quốc nói họ sẽ không bao giờ xâm chiếm các nước khác để áp đặt ý chí của mình (ngoài Đài Loan mà nó không coi là quốc gia độc lập). Trung Quốc nói rằng các nỗ lực xây dựng căn cứ quân sự của nó là để hỗ trợ gìn giữ hòa bình, chống cướp biển và các sứ mệnh nhân đạo. Đối với các hòn đảo nhân tạo với đường băng quân sự mà Trung Quốc được xây dựng ở Biển Đông, Bắc Kinh coi đây là những hành động phòng thủ.

Không giống như Tổng thống Nga Vladimir Putin, Tập không phải là người gây rối toàn cầu bằng cácg tìm cách phá hoại nền dân chủ và làm mất ổn định phương Tây. Tuy nhiên, ông ta quá khoan dung đối với việc gây rắc rối bởi đồng minh của ông ta, Triều Tiên. Và một số hành vi quân sự của Trung Quốc cảnh báo các nước láng giềng, không chỉ ở Đông Nam Á mà còn ở Ấn Độ và Nhật Bản.

Đối nội, các bản năng của Tập cũng ít nhất là không tự do như người đồng nhiệm ở Nga. Ông ta tin rằng ngay cả một sự cho phép tự do chính trị nhỏ cũng có thể gây hại cho bản thân ông ta và chế độ. Bài học Liên Xô ám ảnh ông ta, và sự bất an đó có hậu quả. Ông không tin tưởng không chỉ những kẻ thù mà các cuộc thanh trừng của ông đã tạo ra, mà còn là tầng lớp trung lưu sử dụng điện thoại thông minh đang phát triển nhanh của Trung Quốc, và các chồi của xã hội dân sự nảy mầm khi ông tiếp quản. Ông ta dường như quyết tâm thắt chặt kiểm soát xã hội Trung Quốc, nhất là bằng cách tăng cường năng lực giám sát của nhà nước, và duy trì được sự hùng mạnh của nền kinh tế dưới sự lãnh đạo của đảng. Tất cả điều này sẽ làm cho Trung Quốc kém thịnh vượng hơn tiềm năng của quốc gia này, và một nơi không có tự do. Dưới thời Tập, Trung Quốc đàn áp khốc liệt giới bất đồng chính kiến, và nhận nhiều chỉ trích của nhiều nước khác.

Những người tự do đã từng than khóc “mười năm bị mất” của cải cách dưới thời người tiền nhiệm của Tập, ông Hồ Cẩm Đào. Mười năm đã trở thành 15, và có thể vượt quá 20. Một số người lạc quan lập luận rằng chúng ta chưa thấy con người thực sự của Tập và đại hội lần này sẽ giúp ông ta củng cố quyền lực để rồi sẽ bắt đầu cải cách xã hội và kinh tế một cách nghiêm túc, dựa vào những thành công tương đối của ông ta trong việc hạn chế tham nhũng.

Xem chừng Tập có vẻ không muốn về hưu sau năm 2022, thời điểm mà người tiền nhiệm đã đề xuất.

Tập có thể coi việc tập trung quyền lực vào một người để kiểm soát xã hội Trung Quốc với hơn 1,4 tỷ dân là chuyện bình thường, nhưng với thế giới, điều đó không chỉ không bình thường mà còn rất nguy hiểm. Không nên tập trung quyền lực quá nhiều vào một người. Tập trung quyền lực vào một người ở Trung Quốc sẽ tạo ra bất ổn và thời Mao là một ví dụ điển hình với Cách mạng văn hoá. Một chủ tịch Trung Quốc với quá nhiều quyền lực có thể có những hành động tuỳ tiện ở nước ngoài, nhất là vào thời điểm nước Mỹ của Trump muốn rút lui khỏi vị trí lãnh đạo toàn cầu và để lại khoảng trống quyền lực. Thế giới không muốn một nước Mỹ ly khai hoặc một chế độ độc tài ở Trung Quốc. Thật tiếc, điều này lại có thể xảy ra đồng thời!

Vũ Quốc Ngữ dịch

Nguồn: Việt Nam Thời Báo